Een moestuin aanleggen in de stad: gezonde of vervuilde grond?
- Landbouw
- Bodem
- Milieuvergunning
- Verplichtingen
- Metingen
Inhoud
-
Kweek uw groenten op een gezonde bodem!
-
Verordening
-
Hoe herkent u bodemverontreiniging in een moestuin?
-
Welke chemische stoffen kunnen uw moestuin verontreinigen?
-
Hoe beschermt u zich tegen bodemverontreiniging in de moestuin?
-
Speelt het soort groente dat ik kweek een rol bij de bodemvervuiling?
-
Meer informatie?
Kweek uw groenten op een gezonde bodem!
U wilt groenten of fruit telen? Een uitstekend idee! Eerst en vooral moet u de kwaliteit van de bodem kennen waarin ze zullen groeien: is hij vruchtbaar, bevat hij veel organisch materiaal? En denk eraan: een gezonde bodem is een bodem zonder verontreinigende stoffen! Bodemverontreiniging ziet u niet met het blote oog, maar ze kan de kwaliteit van uw voedselproductie beïnvloeden. Ze kan ook impact hebben op uw gezondheid en leefomgeving.
Deze praktische gids ‘bodemanalyse voor telen in de stad’ zal u helpen een eventuele bodemverontreiniging in uw moestuin vast te stellen. Hij bevat ook alle tips om bodemverontreiniging aan te pakken en groenten te telen op een gezonde bodem! Hij is bestemd voor opbrengstprojecten in het geval van een moestuin in residentiele zone.
U hoeft zich echter geen zorgen te maken, bodemvervuiling hoeft geen rem te zetten op uw voedselproductie. Maar u moet wel waakzaam blijven: terreinen waarop nooit menselijke activiteit heeft plaatsgehad, zijn zeldzaam of zelfs onbestaand. In ons Gewest, waar vroeger industrie aanwezig was en dat sterk verstedelijkt is, zijn een aantal terreinen waarschijnlijk verontreinigd. De 5 belangrijkste stoffen die een moestuin kunnen verontreinigen. Hoe weet u of uw terrein verontreinigd is? Heel eenvoudig: volg de 6 stappen van de gids.
U moet echter niet alleen rekening houden met de historische verontreiniging, een aantal dagelijkse gewoonten kunnen eveneens de bodem verontreinigen. Bijvoorbeeld: aanvoer van aanvulgrond, dumpen van afval, gebruik van gevaarlijke producten (pesticiden, zepen, oplosmiddelen, …), de as van de barbecue in uw tuin uitstrooien...
Een aantal goede praktijken en preventiemaatregelen volstaan echter om de verontreiniging een halt toe te roepen.
Verordening
Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest beschikt al meer dan 10 jaar over een wetgeving inzake het beheer en de saneringHet behandelen van de verontreiniging die een gebied aantast (bodem, water) om dat gebied in zijn oorspronkelijke staat te herstellen of ten minste wettelijk bepaalde waarden te bereiken. van verontreinigde bodems*.
Deze wetgeving voorziet een studie- en behandelingsprocedure wanneer er vermoedens van bodemverontreiniging zijn. In de meeste gevallen is de wetgeving gericht op beroepsactiviteiten (historische en actuele), die een belangrijk risico vormen op het vlak van bodemverontreiniging.
Jammer genoeg is de procedure technisch en financieel niet geschikt voor projecten voor voedselproductie: die vinden meestal plaats op terreinen die niet in de inventaris van de bodemtoestand zijn ingeschreven.
Bronnen
Voor het samenstellen van deze gids heeft Leefmilieu Brussel zich gebaseerd op zijn ervaringen met de begeleiding van bodemanalyses van collectieve moestuinen, de ervaringen van de “bodemfacilitator”, gesprekken met onder meer laboratoria en OVAM, en het voorbeeld van andere gidsen, zoals de gids van Toronto “From the ground up”.
Disclaimer
“Deze aanbevelingen zijn van algemene informatieve aard.
Het Brussels Instituut voor milieubeheer (Leefmilieu Brussel) ziet erop toe dat deze aanbevelingen zo correct en volledig mogelijk zijn, maar kan niet aansprakelijk worden gesteld voor de manier waarop ze worden gebruikt en geïnterpreteerd.
Leefmilieu Brussel geeft geen enkele garantie met betrekking tot de geschiktheid van bodems voor tuinieren of andere situaties die van toepassing zijn op tuiniers. Het is de taak van de tuinier om te zorgen voor geschikte omstandigheden om te tuinieren op de gekozen locatie. “
Hoe herkent u bodemverontreiniging in een moestuin?
Sommige elementen die op verontreiniging wijzen, kunnen echter aan de hand van de geur of op basis van waarneming worden vastgesteld:
- Wanneer er asresten of brokken teer aanwezig zijn, kan de bodem verontreinigd zijn met koolwaterstoffenDit zijn van aardolie afgeleide samengestelde organische vloeistoffen op basis van koolstof en waterstof. Stookolie, benzine en andere soorten minerale oliën behoren daartoe. Deze oliën hebben de eigenheid dat ze een geringe dichtheid hebben. Wanneer ze in de bodem dringen, kunnen ze het grondwater bereiken en er een drijflaag op vormen. (PAK's).
- Wanneer er een olievlek op een waterplas drijft of u olie ziet/ruikt in de grond, kan de bodem verontreinigd zijn door brandstoffen, oplosmiddelen of smeerolie.
Ook de plaats en de omgeving goed observeren kan aanwijzingen geven voor een eventueel risico van bodemverontreiniging:
- De aanwezigheid van afval waarin vloeistoffen werden bewaard (bijvoorbeeld lege olievaten, bussen met oplosmiddelen, …)
- Bouwafval (bijvoorbeeld plaatijzer, metalen, aanvulgrond,…)
- Sommige bedrijven kunnen bodemverontreiniging veroorzaken door de aard van hun activiteiten (bijvoorbeeld vervuiling met minerale olie kan afkomstig zijn van garages waar voertuigen worden onderhouden)
- Oude spoorwegterreinen kunnen opgehoogd zijn met as.
Hoe weet u of uw terrein verontreinigd is? Heel eenvoudig volg de 6 stappen van de gids
Meer informatie hierover vindt u op onze webpagina’s:
Welke chemische stoffen kunnen uw moestuin verontreinigen?
De verontreiniging van de bodem kan verschillende oorzaken hebben: een economische, ambachtelijke of industriële activiteit; ophoging van een terrein met vervuilde materialen; gebruik van chemische pesticiden; gebruik van blusschuim bij een brand; …
Dit zijn de 5 belangrijkste stoffen die een moestuin kunnen verontreinigen:
Zware metalen
De “ zware metalenVerzamelnaam voor een groep metalen met een relatief grote dichtheid, zoals lood, kwik, zink en cadmium. Deze metalen komen van nature in het milieu voor en zijn in veel gevallen zelfs nodig voor bepaalde natuurlijke processen. In hogere concentraties zijn ze echter meestal giftig. De voornaamste bronnen van zware metalen zijn de non-ferro-industrie, de verbranding van fossiele brandstoffen en van afval en het verkeer. ” zijn een uitgebreide klasse van chemische elementen. Sommige zware metalen die in het milieu aanwezig zijn en een bepaalde drempel niet overschrijden, worden niet als toxisch beschouwd. Sommige zijn van nature in een bepaalde concentratie aanwezig in de bodem of het grondwater, zoals koper, zink of ijzer.
Andere zware metalen kunnen zeer toxisch zijn voor mens en milieu, afhankelijk van hun aard en concentratie, onder meer lood en cadmium. Soms zijn ze sterker aanwezig als gevolg van menselijke industriële activiteiten of het ophogen van gronden. Zware metalen zijn echter stabiele stoffen die zeer lang in de bodem aanwezig kunnen blijven.
Polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK's)
Er zijn tal van PAK-verbindingen en ze kunnen erg giftig zijn. Ze ontstaan voornamelijk na een onvolledige verbranding: autobrandstoffen, hout, steenkool, verbrandingsovens ... Een gedeelte van die specifieke verontreiniging is kankerverwekkend. We vinden PAK’s o.a. in opgehoogde grondlagen, brokken teer en asresten.
Minerale oliën
Minerale oliën zijn een groep chemische stoffen afgeleid van ruwe olie, die overal in onze maatschappij aanwezig zijn en toxisch kunnen zijn … Stookolie, brandstoffen, smeerolie voor voertuigen of tuinmachines. Sommige minerale oliën worden ook als ontvettings- of oplosmiddel gebruikt, zoals white spirit.
Pesticiden
Vroeger werden chemische pesticiden algemeen gebruikt. Veel van die stoffen zijn helaas moeilijk afbreekbaar en blijven lange tijd in de bodem aanwezig. Ze zijn schadelijk voor de mens en kunnen de gezondheid schaden. Pesticiden zijn ook giftig voor veel dier- en plantensoorten. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest beschikt al sinds enkele jaren over een programma voor pesticidenreductie om dit probleem aan te pakken.
PFAS
PFAS zijn door de industrie gemaakte verbindingen die niet van nature voorkomen. Er zijn in totaal ongeveer 10.000 van deze stoffen en komen voor in veel producten en voorwerpen die we in het dagelijks leven gebruiken, o.a. in papieren voedselverpakkingen (voor fastfood of pizza's), in de coatings van Teflon® anti-aanbakpannen, in cosmetica, in waterdichte kleding, .... Sommige brandbestrijdingsschuimen bevatten ook PFAS.
PFAS worden ook wel 'eeuwige' chemische vervuilers genoemd, omdat ze niet gemakkelijk afbreken en honderden jaren in het leefmilieu aanwezig blijven.
Hoe beschermt u zich tegen bodemverontreiniging in de moestuin?
Algemene beschermingsmaatregelen
In het algemeen moet u groenten en fruit altijd wassen voor u ze eet. We raden u ook aan de handen te wassen nadat u in de tuin hebt gewerkt.
Voor u uw moestuin aanlegt:
- De beste manier om het risico dat u in contact komt met een bodemverontreiniging te verkleinen, is de plaats waar u een moestuin wilt aanleggen met zorg kiezen. Kies een geschikte en niet verdachte plaats in uw tuin.
- Als u al een analyse hebt laten uitvoeren en drempelwaardeWaarde vanaf welke initiatieven worden genomen. 2 is overschreden voor minstens één stof, leg dan geen moestuin aan in volle grond in de verontreinigde zone(s).
- Als u (nog) geen analyse hebt laten uitvoeren, leg dan geen moestuin aan in volle grond in opgehoogde zones met bouwafval, as, enz. Ook zones in de onmiddellijke omgeving van grote verkeersaders, spoorwegen of bepaalde economische en industriële activiteiten worden beter niet gebruikt om een moestuin aan te leggen.
- Als u twijfelt, kunt u vooraf een bodemstaal laten analyseren om de aanwezigheid van bodemverontreiniging uit te sluiten. Kijk op de pagina: Hoe kunt u een eventuele bodemvervuiling in uw moestuin identificeren?
Bij het tuinieren:
- Zorg voor een gezonde en vruchtbare bodem. Dat kunt u doen door regelmatig compostHet natuurlijk proces waarbij organisch materiaal onder gecontroleerde omstandigheden door levende organismen wordt omgezet in humus en voedingsstoffen voor de bodem en zijn bewoners. of mest aan de bodem toe te voegen. Organisch materiaal in de bodem heeft immers een positief effect op de structuur en het microbiologisch leven in de bodem. Dat kan een impact hebben op de immobilisatie en zelfs de afbraak van bepaalde organische verontreinigende stoffen.
- Zorg ervoor dat uw bodem niet te zuur is (pH). In zuurdere grond komen zware metalenVerzamelnaam voor een groep metalen met een relatief grote dichtheid, zoals lood, kwik, zink en cadmium. Deze metalen komen van nature in het milieu voor en zijn in veel gevallen zelfs nodig voor bepaalde natuurlijke processen. In hogere concentraties zijn ze echter meestal giftig. De voornaamste bronnen van zware metalen zijn de non-ferro-industrie, de verbranding van fossiele brandstoffen en van afval en het verkeer. namelijk gemakkelijker vrij en kunnen ze door de planten worden opgenomen. Zandgrond is meestal zuurder dan kleigrond. De laboratoria, maar ook bepaalde tuincentra, kunnen de zuurtegraad van uw grond analyseren. Om de zuurtegraad van de bodem te verminderen, kunt u bijvoorbeeld kalk of rijpe compost toevoegen.
- Zorg ervoor dat uw kinderen niet in contact komen met een verontreinigde bodem want ze zijn gevoeliger voor chemische stoffen dan volwassenen.
- Niet alle planten zijn even gevoelig voor bodemverontreiniging. Kies de groenten in uw moestuin dus op basis van de kwaliteit van de bodem.
Zie: Speelt het soort groente dat ik teel een rol bij bodemverontreiniging?
Na de oogst:
Schil uw aardappelen, wortelen en andere wortelgroenten om zoveel mogelijk verontreiniging te verwijderen (dat is niet nodig als er geen verontreiniging werd vastgesteld).
Speelt het soort groente dat ik kweek een rol bij de bodemvervuiling?
Waarom sommige planten meer verontreinigende stoffen opslaan dan andere, hangt af van verschillende factoren. Het type bodem of de aard van de verontreinigende stof zijn bijvoorbeeld belangrijk.
Met de huidige kennis is het niet eenvoudig om gedetailleerde aanbevelingen te geven voor het type groenten dat u kunt telen afhankelijk van de aanwezige soort verontreiniging.
Globaal kunnen we inzake de verontreiniging met zware metalenVerzamelnaam voor een groep metalen met een relatief grote dichtheid, zoals lood, kwik, zink en cadmium. Deze metalen komen van nature in het milieu voor en zijn in veel gevallen zelfs nodig voor bepaalde natuurlijke processen. In hogere concentraties zijn ze echter meestal giftig. De voornaamste bronnen van zware metalen zijn de non-ferro-industrie, de verbranding van fossiele brandstoffen en van afval en het verkeer. het volgende onderscheid maken:
- Fruit, fruitgroente en granen: zijn het minst gevoelig voor verontreinigende stoffen.
Bijvoorbeeld: tomaten, aubergines, paprika’s, okra (alleen de korrels in de peulen), courgetten, maïs, komkommer, meloenen, doperwten en bonen, uien (alleen de bol) en fruitbomen zoals appel- en perenbomen.
- Wortelgroenten: kunnen verontreinigende stoffen in de bodem tussentijds binden. Een deel van de zware metalen zal aan de buitenkant van de groenten blijven kleven. Was ze dus goed of schil ze voor u ze eet.
Voorbeelden: wortelen, bieten, aardappelen en rapen.
- Bladgroenten en aromatische kruiden: bevatten in het algemeen de grootste concentraties verontreinigende stoffen. Teel ze dus alleen in een niet verontreinigde bodem of teel ze in bakken in geval van twijfel.
Voorbeelden: sla, spinazie, veldsla, verschillende kolen, broccoli, prinsessenbonen en peultjes, tijm.
Meer informatie?
Als u na het lezen van deze pagina’s nog vragen hebt in verband met de bodemverontreiniging van uw moestuin, kunt u onder meer contact opnemen met:
- De bodemfacilitator van Leefmilieu Brussel. Hij kan u het beleid voor het beheer van verontreinigde bodems in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest uitleggen.
- De bodemverontreinigingsdeskundigen . Zij kunnen u informeren over de technische en wetenschappelijke aspecten van bodemverontreiniging, bodemonderzoeken of zelfs de behandeling van een bodemverontreiniging. U moet wel weten dat dit privébedrijven zijn en dat het advies niet gratis is!
- De erkende laboratoria kunnen u eveneens advies geven in verband met de chemische analyses die u kunt laten uitvoeren.
Er zijn ook organisaties die zich bezighouden met de problematiek van moestuinen in de stad. U vindt ze in ons portaal Good Food.
Contact
Aarzel niet om contact op te nemen om ons te laten weten wat u vindt van deze gids. Voor meer informatie kunt u ook contact opnemen met de dienst “Bodemfacilitator”:
- 02/775 75 75 (Infodienst)
- Een mail sturen